Ένας Έλληνας καθηγητής Οφθαλμολογίας, στο Πανεπιστήμιο Harvard στις ΗΠΑ, σώζει όχι μόνο μάτια αλλά και ζωές με μία μέθοδο που χρησιμοποιεί εδώ και 40 χρόνια και η οποία ακόμη δεν έχει εφαρμοστεί στην Ελλάδα.
Πρόκειται για τον Ευάγγελο Γραγουδά, ο οποίος χρησιμοποιώντας ακτινοβολία με δέσμη πρωτονίων έχει θεραπεύσει περισσότερους από 4000 ασθενείς που έπασχαν από οφθαλμικό μελάνωμα, έναν από τους πιο συχνούς καρκίνους που πλήττουν τα μάτια και δεν απειλεί απλώς την όραση αλλά και τη ζωή του ανθρώπου.
Ο κ. Γραγουδάς, ο οποίος μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για τις εξελίξεις στην οφθαλμιατρική, θεωρείται ένας από τους 100 κορυφαίους οφθαλμιάτρους σε όλο τον κόσμο και το Πανεπιστήμιο του Harvard τον έχει τιμήσει ιδρύοντας έδρα που φέρει το όνομά του.
Στην Ευρώπη, πρωτοπόρος στην ακτινοβολία των οφθαλμικών όγκων με δέσμη πρωτονίων είναι ένας άλλος Έλληνας καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Λωζάνης, ο Λεωνίδας Ζωγράφος.
Και οι δύο εξαίρετοι επιστήμονες αναγορεύονται σήμερα επίτιμοι διδάκτορες του τμήματος Ιατρικής της Σχολής Επιστημών Υγείας του ΑΠΘ, ενώ αύριο θα είμαι ομιλητές σε ημερίδα με θέμα "Ενδοϋαλοειδικές Φαρμακευτικές Θεραπείες", που συνδιοργανώνουν η Α' και η Β' Οφθαλμολογική Κλινική του ΑΠΘ, στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης Μ2.
Επαναστατικές οι εξελίξεις στην οφθαλμολογία
"Η εξέλιξη της οφθαλμολογίας τον τομέα του αμφιβληστροειδή ήταν επαναστατική τα τελευταία 30-40 χρόνια. Ό,τι κάνουμε σήμερα στον αμφιβληστροειδή δεν γινόταν πριν. Θα σας αναφέρω δύο παθήσεις: το οφθαλμικό μελάνωμα και την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Παλιά σε περίπτωση οφθαλμικού μελανώματος βγάζαμε το μάτι, ενώ τώρα το σώζουμε. Στην περίπτωση της ωχράς κηλίδας δεν υπήρχε θεραπεία, ενώ σήμερα κάνουμε θεραπεία με ενέσεις στο μάτι που αποκαθιστούν την όραση, αν η πάθηση είναι σε αρχικό στάδιο ή τη βελτιώνουν και σταματούν την εξέλιξή της σε προχωρημένο στάδιο. Στη διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια υπήρχαν θεραπείες με λέιζερ, οι οποίες ήταν καταστρεπτικές, ενώ σήμερα γίνονται θεραπείες με ενέσεις. Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι χάρη στις εξελίξεις σώζονται τα μάτια και αποκαθίσταται η όραση" επισήμανε ο κ. Γραγουδάς.
Όσον αφορά το οφθαλμικό μελάνωμα, ο κ. Γραγουδάς αναφέρει ότι αν και σπάνιος (6-7/1.000.000) είναι ο πιο συχνός καρκίνος στο μάτι. Δεν έχει σχέση με το μελάνωμα του δέρματος, εμφανίζεται στον χοριοειδή του ματιού και δεν οφείλεται στην ηλιακή ακτινοβολία αλλά σε γενετική προδιάθεση.
"Πολύς κόσμος δεν ξέρει τι είναι το μελάνωμα στο μάτι. Παρότι είναι μελάνωμα δεν έχει σχέση με το μελάνωμα του δέρματος. Μέσα στο μάτι υπάρχουν κύτταρα με μελαγχρωστική, τα οποία γίνονται καρκινογόνα. Το μελάνωμα είναι ο πιο συχνός καρκίνος του ματιού, εμφανίζεται μέσα στο μάτι στον χοριοειδή. Δεν το βλέπουμε. Μερικές φορές αν είναι κοντά στο κεντρικό μέρος του ματιού μπορεί να έχει συμπτώματα, όπως ελάττωση της όρασης. Καμιά φορά ο ασθενής μπορεί να βλέπει λάμψεις γιατί πιέζει ο όγκος τον αμφιβληστροειδή και πολλές φορές μπορεί η κεντρική όραση να είναι καλή, αλλά η περιφερειακή όραση να έχει μειωθεί. Η διάγνωση μπορεί να γίνει τυχαία αλλά τις περισσότερες φορές, αν υπάρχουν συμπτώματα, γίνεται διαστολή της κόρης και με το οφθαλμοσκόπιο ο οφθαλμίατρος βλέπει τον καρκίνο. Υπάρχουν βέβαια και άλλα μέσα. Σε περίπτωση που υπάρχει αμφιβολία υπάρχουν και άλλα διαγνωστικά εργαλεία όπως υπέρηχοι,αγγειογραφία κ.λπ." εξηγεί ο κ. Γραγουδάς.
Η θεραπεία του μελανώματος με ακτινοβολία δέσμης πρωτονίων
Η θεραπεία του οφθαλμικού μελανώματος με τη ακτινοβολία δέσμης πρωτονίων υπερτερεί σε σύγκριση με τις ακτινοβολίες που γίνονταν παλιά με ραδιοθεραπευτικές πλάκες, καθώς επιτυγχάνεται η ομοιογενής δόση ακτινοβολίας σε όλο τον όγκο, ενώ παράλληλα προστατεύονται οι γύρω ιστοί.
"Τη μέθοδο ακτινοβολίας με δέσμες πρωτονίων την άρχισα εγώ πρώτος. Το 1975 την εφάρμοσα στον πρώτο ασθενή μετά από πειράματα σε πιθήκους. Έχω κάνει τη θεραπεία σε περισσότερους από 4000 ασθενείς. Η θεραπεία διαρκεί μόνο δύο λεπτά και πρέπει να την κάνει ο ασθενείς πέντε φορές. Μετά μένει υπό παρακολούθηση. Είναι η πιο επιτυχής ακτινοβολία σε όλο το σώμα, με ποσοστό γύρω στα 97%. Στο μεταξύ, η χρήση της εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Στην αρχή τα κάναμε όλα με το χέρι, τώρα έχουμε υπολογιστές, οπότε υπάρχουν πλάνα και υπολογιστικές τεχνικές που διευκολύνουν πολύ τη θεραπεία. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει τέτοια εφαρμογή. Είναι δαπανηρή η εγκατάσταση. Τα κυκλοτρόνια, όπως τα λέμε, που παράγουν την ακτινοβολία, είναι αρκετά ακριβά, η τιμή τους είναι γύρω στα 50 εκατομμύρια δολάρια. Δεν ξέρω αν υπάρχει κάποια ενέργεια να δημιουργήσουν κυκλοτρόνιο στην Ελλάδα. Οι ασθενείς πηγαίνουν στο εξωτερικό για θεραπεία. Εγώ έχω θεραπεύσει πολλούς Έλληνες ασθενείς. Τώρα οι περισσότεροι πηγαίνουν στην Ελβετία γιατί είναι πολύ κοντά" εξηγεί ο κ. Γραγουδάς.
Η θεραπεία της ηλικιακής εκφύλισης ωχράς κηλίδας
Όσον αφορά τη θεραπεία της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, η οποία είναι η πιο συχνή αιτία απώλειας όρασης σε ηλικιωμένα άτομα, ο κ. Γραγουδάς αναφέρει ότι τα τελευταία χρόνια εφαρμόζεται μια ενέσιμη θεραπεία, η οποία είναι επαναστατική.
"Η καινούργια μέθοδος τα τελευταία χρόνια, η οποία είναι πραγματικά επαναστατική μέχρι ενός σημείου, είναι η ένεση, μέσα στο μάτι, ουσιών οι οποίες αφενός δρουν εναντίον ενός παράγοντος ο οποίος δημιουργεί τα παθολογικά αγγεία που ευθύνονται για την εκφύλιση της ωχράς και αφετέρου σταματούν την ανάπτυξη των αγγείων αλλά και ελαττώνουν τα υπάρχοντα, όπως ελαττώνουν και τη διάχυση ορού μέσω των αγγείων αυτών τα οποία είναι παθολογικά. Αυτό έχει διαδοθεί σε όλο τον κόσμο και εφαρμόζεται σε εκατομμύρια ανθρώπων μία φορά το μήνα ή μία φορά στους δύο μήνες. Η θεραπεία δεν είναι επώδυνη, είναι κάτι πολύ απλό αλλά το πρόβλημα είναι ότι επαναλαμβάνεται και χρειάζεται η παρακολούθηση. Τώρα καταβάλλεται μία τεράστια προσπάθεια να μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε έναν τρόπο ώστε να βάλουμε μια κάψουλα, η οποία να απελευθερώνει σιγά σιγά το φάρμακο και να μην χρειάζονται συχνά ενέσεις. Ωστόσο, προς το παρόν δεν έχουμε κάποια αποδεκτό σημαντικό αποτέλεσμα" προσθέτει ο κ. Γραγουδάς.
Δημοσιεύτηκε στις 30 Νοεμβρίου, 2015
